|
| คุณนาม |
เข้ากับนามนามบ้าง สัพพนามบ้าง
แปลว่า ผู้, ตัว, มี, อัน เรียกว่า วิเสสน |
| |
| นามนามและสัพพนาม |
| ปฐมาวิภัตติ ใช้ในอรรถ ๖ อย่าง |
| ๑. |
เป็นประธานในประโยค |
กตฺตุวาจก |
เรียกว่า |
สยกตฺตา |
| ๒. |
เป็นประธานในประโยค |
เหตุกตฺตุวาจก |
" |
เหตุกตฺตา |
| ๓. |
เป็นประธานในประโยค |
กมฺมวาจก และ เหตุกมฺมวาจก |
" |
วุตฺตกมฺม |
| ๔. |
เป็นประธานในประโยค |
กิริยาปธานนัย
(ตฺวา ปัจจัยคุมพากย์) |
" |
ปกติกตฺตา |
| ๕. |
เป็นประธานในประโยค |
ที่ไม่มีกิริยาคุมพากย์ |
" |
ลิงฺคตฺถ |
| ๖. |
เป็นประธานในประโยค |
เปรียบเทียบ (ควบด้วย วิย
หรือ อิว ศัพท์) |
" |
อุปมาลิงฺคตฺถ |
| ทุติยาวิภัตติ ใช้ในอรรถ ๖ อย่าง เข้ากับกิริยา |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่า |
ซึ่ง เป็นกรรมของกิริยา |
เรียกว่า |
อวุตฺตกมฺม |
| ๒. |
" |
สู่ เป็นที่ไปถึง |
" |
สมฺปาปุณิยกมฺม |
| ๓. |
" |
ยัง เป็นผู้ถูกใช้้ให้กระทำ |
" |
การิตกมฺม |
| ๔. |
" |
สิ้น, ตลอด เป็นที่สิ้นสุด |
" |
อจฺจนฺตสํโยค |
| ๕. |
" |
กะ, เฉพาะ เป็นผู้รับ |
" |
อกถิตกมฺม |
| ๖. |
แปล |
ไม่ออกสำเนียงอายตนิบาต |
" |
กิริยาวิเสสน |
ตติยาวิภัตติ ใช้ในอรรถ ๖ อย่าง เข้ากับนามบ้าง กิริยาบ้าง
อัพยยศัพท์บ้าง |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่า |
ด้วย เป็นที่กระทำ |
เรียกว่า |
กรณ |
| ๒. |
" |
โดย, ตาม, ทาง, ข้าง |
" |
ตติยาวิเสสน |
| ๓. |
" |
อัน เป็นผู้กระทำ |
" |
อนภิหิตกตฺตา |
| ๔. |
" |
เพราะ เป็นเหตุ |
" |
เหตุ |
| ๕. |
" |
มี (เข้ากับนาม), ด้วยทั้ง (เข้ากับกิริยา) |
" |
อิตฺถมฺภูต |
| ๖. |
" |
ด้วย (เข้ากับ สห หรือ สทฺธึ ศัพท์) |
" |
สหตฺถตติยา |
| จตุตถีวิภัตติ ใช้ในอรรถอย่างเดียว เข้ากับนามบ้าง กิริยาบ้าง |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่า |
แก่, เพื่อ, ต่อ เป็นที่มอบให้ |
เรียกว่า |
สมฺปทาน |
ปัญจมีวิภัตติ ใช้ในอรรถ ๒ อย่าง เข้ากับนามบ้าง กิริยาบ้าง
อัพยยศัพท์บ้าง |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่า |
แต่, จาก, กว่า เป็นแดนออก |
เรียกว่า |
อปาทาน |
| ๒. |
" |
เหตุ, เพราะ เป็นเหตุ |
" |
เหตุ |
| ฉัฏฐีวิภัตติ ใช้ในอรรถ ๖ อย่าง เข้ากับนาม |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่า |
แห่ง, ของ เนื่องด้วยเป็นเจ้าของ |
เรียกว่า |
สามีสมฺพนฺธ |
| ๒. |
" |
แห่ง, ของ เข้ากับภาวศัพท์ ปัจจัยใน
ภาวตัทธิต และศัพท์ที่แปลว่า ความ
หรือ การ |
" |
ภาวาทิสมฺพนฺธ |
| ๓. |
" |
แห่ง เนื่องในหมู่ |
" |
สมุหสมฺพนฺธ |
| ๔. |
" |
แห่ง...หนา (เป็นที่ถอนออก) |
" |
นิทฺธารณ
(มี นิทฺธารณีย รับ) |
| ๕. |
" |
เมื่อ เป็นประธานในประโยคแทรก |
" |
อนาทร
(มี อนาทรกิริยา รับ) |
| ๖. |
" |
ซึ่ง เข้ากับนามกิตก์ (ณฺวุ, ตุ, ยุ ปัจจัย) |
" |
ฉฏฺีกมฺม |
| สัตตมีวิภัตติ ใช้ในอรรถ ๑๒ อย่าง เข้ากับนามบ้าง กิริยาบ้าง |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่า |
ใน เป็นที่กำบัง หรือเป็นที่ปกปิด |
เรียกว่า |
ปฏิจฺฉนฺนาธาร |
| ๒. |
" |
ใน เป็นที่ซึมซาบ หรือปนกันอยู่ |
" |
พฺยาปิกาธาร |
| ๓. |
" |
ใน เป็นที่อยู่อาศัย |
" |
วิสยาธาร |
| ๔. |
" |
ใน ไม่ลงในอรรถไหน เข้ากับกิริยา |
" |
อาธาร |
| ๕. |
" |
ใน ไม่ลงในอรรถไหน เข้ากับนาม |
" |
ภินฺนาธาร |
| ๖. |
" |
ใน, ณ เกี่ยวกับกาลเวลา |
" |
กาลสตฺตมี |
| ๗. |
" |
ในเพราะ เป็นเครื่องหมาย |
" |
นิมิตฺตสตฺตมี |
| ๘. |
" |
ใน...หนา เป็นที่ถอนออก |
" |
นิทฺธารณ
(มี นิทฺธารณีย รับ) |
| ๙. |
" |
ครั้นเมื่อ เป็นประธานในประโยคแทรก |
" |
ลกฺขณ
(มี ลกฺขณกิริยา รับ) |
| ๑๐. |
" |
เหนือ, บน, ที่ เป็นที่รองรับ |
" |
อุปสิเลสิกาธาร |
| ๑๑. |
" |
ใกล้, ณ เป็นที่ใกล้เคียง |
" |
สมีปาธาร |
| ๑๒. |
" |
อันว่า ลงในอรรถปฐมาวิภัตติ |
" |
สตฺตมีปจฺจตฺต-
สยกตฺตา |
อาลปนนาม
สัมพันธ์แล้วปล่อย |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่า |
แน่ะ, ดูก่อน, ข้าแต่ |
เรียกว่า |
อาลปน |
วิเสสน
เข้ากับนามบ้าง สัพพนามบ้าง |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
คุณนาม |
เรียกว่า |
วิเสสน |
| ๒. |
วิเสสนสัพพนาม |
" |
วิเสสน |
| ๓. |
นามกิตก์ ที่เป็นคุณนาม |
" |
วิเสสน |
| ๔. |
อนฺต และ มาน ปัจจัย อยู่หน้าตัวประธาน หรือ
ประกอบด้วยวิภัตติอื่นจากปฐมาวิภัตติ จะอยู่
หน้าหรือหลังตัวประธานก็ตาม |
" |
วิเสสน |
| ๕. |
ต อนีย และ ตพฺพ ปัจจัย ที่ไม่ได้เป็นกิริยา
คุมพากย์ หรือ วิกติกตฺตา |
" |
วิเสสน |
| ๖. |
ตูนาทิ ปัจจัย แปลไม่ออกสำเนียงปัจจัย
หลังนาม |
" |
วิเสสน |
| ๗. |
สมาสคุณนาม และ ตัทธิตคุณนาม |
" |
วิเสสน |
| ประธานพิเศษไม่แจกวิภัตตินาม |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
ตถา |
อ. เหมือนอย่างนั้น |
เรียกว่า |
ลิงฺคตฺถ |
| ๒. |
เอวํ |
อ. อย่างนั้น |
" |
สจฺจวาจกลิงฺคตฺถ |
| ๓. |
อลํ |
อ. อย่าเลย |
" |
ปฏิเสธลิงฺคตฺถ |
| ๔. |
อลํ |
อ. พอละ |
" |
ลิงฺคตฺถ |
| ๕. |
อชฺช |
อ. วันนี้ |
" |
สตฺตมีปจฺจตฺตสยกตฺตา |
| ๖. |
อิทานิ |
อ. กาลนี้ |
" |
สตฺตมีปจฺจตฺตสยกตฺตา |
| ๗. |
ตทา |
อ. กาลนั้น |
" |
สตฺตมีปจฺจตฺตสยกตฺตา |
| ๘. |
ตุ ปัจจัย |
ใช้เป็นประธาน เช่น กาตุุ |
" |
ตุมตฺถกตฺตา |
| ๙. |
สาธุ |
อ. ดีละ |
" |
ลิงฺคตฺถ |
| กิริยาคุมพากย์ |
| |
|
|
|
|
| ได้แก่ กิริยา ดังต่อไปนี้ |
| ๑. |
กิริยาอาขยาต |
เรียกว่า |
อาขฺยาตบท |
| |
คุมพากย์ในประโยค |
กตฺตุวาจก |
" |
อาขฺยาตบท กตฺตุวาจก |
| |
" |
กมฺมวาจก |
" |
อาขฺยาตบท กมฺมวาจก |
| |
" |
ภาววาจก |
" |
อาขฺยาตบท ภาววาจก |
| |
" |
เหตุกตฺตุวาจก |
" |
อาขฺยาตบท เหตุกตฺตุวาจก |
| |
" |
เหตุกมฺมวาจก |
" |
อาขฺยาตบท เหตุกมฺมวาจก |
| ๒. |
นามกิตก์ ได้แก่ ณฺย ปัจจัย
ใช้คุมพากย์ เช่น คารยฺหา |
" |
กิตบท กมฺมวาจก |
| ๓. |
กิริยากิตก์ ได้แก่ ต อนีย ตพฺพ
ปัจจัย
ใช้คุมพากย์ |
" |
กิตบท |
| |
คุมพากย์ในประโยค |
กตฺตุวาจก |
" |
กิตบท กตฺตุวาจก |
| |
" |
กมฺมวาจก |
" |
กิตบท กมฺมวาจก |
| |
" |
ภาววาจก |
" |
กิตบท ภาววาจก |
| |
" |
เหตุกตฺตุวาจก |
" |
กิตบท เหตุกตฺตุวาจก |
| |
" |
เหตุกมฺมวาจก |
" |
กิตบท เหตุกมฺมวาจก |
| ๔. |
ตฺวา ปัจจัย คุมพากย์ |
" |
กิริยาปธานนัย |
| ๕. |
สกฺกา อลํ ลพฺภา คุมพากย์ |
" |
กิริยาบท |
| |
คุมพากย์ในประโยค |
กมฺมวาจก |
" |
กิริยาบท กมฺมวาจก |
| |
" |
ภาววาจก |
" |
กิริยาบท ภาววาจก |
| ๖. |
อนฺต มาน ปัจจัย ประกอบด้วย
ฉัฏฐีวิภัตติ เป็นกิริยาของประโยค
อนาทร |
" |
อนาทรกิริยา |
| ๗. |
อนฺต มาน ปัจจัย ประกอบด้วย
สตฺตมีวิภัตติ เป็นกิริยาของประโยค
ลักขณะ |
" |
ลกฺขณกิริยา |
| กิริยาในระหว่าง |
| |
|
|
|
|
| ได้แก่ กิริยา ดังต่อไปนี้ |
| ๑. |
อนฺต มาน ปัจจัย ประกอบด้วยปฐมาวิภัตติ
อยู่หลังตัวประธาน |
เรียกว่า |
อพฺภนฺตรกิริยา |
| ๒. |
ตูนาทิ ปัจจัย (ตูน ตฺวา ตฺวาน) |
|
|
| |
แปลว่า แล้ว แปลตามลำดับกิริยา |
" |
ปุพฺพกาลกิริยา |
| |
แปลว่า แล้ว แปลหลังกิริยาคุมพากย์ |
" |
อปรกาลกิริยา |
| |
แปลว่า เพราะ แปลหลังกิริยาคุมพากย์ |
" |
เหตุกาลกิริยา
หรือ เหตุ |
| |
แปลไม่ออกสำเนียงปัจจัย ตามลำดับกิริยา |
" |
สมานกาลกิริยา |
| |
แปลไม่ออกสำเนียงปัจจัย หลังกิริยา |
" |
กิริยาวิเสสน |
| |
แปลว่า ครั้น...แล้ว |
" |
ปริโยสานกาลกิริยา |
| อิติ ศัพท์ |
| |
|
|
|
|
| เรียกชื่อสัมพันธ์ได้ ๙ อย่าง ดังนี้ |
| ๑. |
แปลว่า |
ว่า...ดังนี้ อมความไว้เต็มที่ เข้ากับกิริยา |
เรียกว่า |
อาการ |
| ๒. |
" |
ว่า...ดังนี้ อมความไว้เต็มที่ เข้ากับนาม |
" |
สรูป |
| ๓. |
" |
ว่า...ดังนี้เป็นต้น อมความไว้ไม่หมด เข้ากับนาม หรือ กิริยา |
" |
อาทยตฺถ |
| ๔. |
" |
ชื่อว่า ใช้บอกชื่อ เข้ากับศัพท์ภายใน อิติ |
" |
สญฺาโชตก |
| ๕. |
" |
เพราะเหตุนี้ วางไว้เป็นตัวอย่าง
(ไม่เข้าสัมพันธ์) |
" |
นิทสฺสน |
| ๖. |
" |
เพราะเหตุนั้น ในรูปวิเคราะห์
(ไม่เข้าสัมพันธ์) |
" |
เหตฺวตฺถ |
| ๗. |
" |
ด้วยประการฉะนี้ สรุปข้อความ (ไม่เข้าสัมพันธ์) |
" |
ปการตฺถ |
| ๘. |
" |
คือ อมความข้างใน แต่สัมพันธ์เข้าข้างนอก |
" |
สรูป |
| ๙. |
" |
แล ดังนี้แล เมื่อจบเรื่อง ถ้ามี อิติ ตัวเดียว |
" |
สมาปนฺน |
| |
|
ถ้ามี อิติ ๒ ตัว ตัวที่ ๑ |
" |
สมาปนฺน |
| |
|
|
ตัวที่ ๒ |
" |
ปริสมาปนฺน |
| ประมวลชื่อสัมพันธ์นิบาตหมวดต่างๆ |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
นิบาตบอกอาลปนะ |
เรียกว่า |
อาลปน |
| ๒. |
นิบาตบอกกาล |
" |
กาลสตฺตมี |
| ๓. |
นิบาตบอกที่ |
" |
อาธาร |
| ๔. |
นิบาตบอกปริจเฉท |
" |
ปริจฺเฉทนตฺถ |
| ๕. |
นิบาตบอกความถาม |
" |
ปุจฺฉนตฺถ |
| ๖. |
นิบาตบอกความรับ |
" |
สมฺปฏิจฺฉนตฺถ |
| ๗. |
นิบาตบอกความเตือน |
" |
อุยฺโยชนตฺถ |
| ๘. |
นิบาตบอกความได้ยินเล่าลือ |
" |
อนุสฺสวนตฺถ |
| ๙. |
นิบาตบอกประการ |
" |
ปการตฺถ |
| ๑๐. |
นิบาตบอกอย่างอื่นแปลผิดจากปกติเดิมหลังกิริยา |
" |
กิริยาวิเสสน |
| หิ, จ, ปน, ตุ |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
หิ จ ปน ตุ |
แปลว่า ก็ |
เรียกว่า |
วากฺยารมฺภ หรือ
วากฺยารมฺภโชตก |
| ๒. |
หิ, จ, ปน |
" เหมือนอย่างว่า หลัง ยถา |
" |
ตปฺปาฏิกรณโชตก |
| ๓. |
จ, ปน |
" อนึ่ง |
" |
สมฺปิณฺฑนตฺถ |
| ๔. |
หิ, จ |
" จริงอยู่ |
" |
ทฬฺหีกรณโชตก |
| ๕. |
ปน |
" ถึงอย่างนั้น หลัง กามํ กิญฺจาปิ |
" |
อรุจิสูจนตฺถ |
| ๖. |
ปน |
" แต่ว่า ประธานตัวเดียวกัน |
" |
วิเสสโชตก |
| ๗. |
ปน |
" ส่วนว่า ต่างประธานกัน |
" |
ปกฺขนฺตรโชตก |
| หิ |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่าุ |
ดังจะกล่าวโดยย่อ |
เรียกว่า |
สงฺเขปโชตก |
| ๒. |
" |
ดังจะกล่าวโดยพิสดาร |
" |
วิตฺถารโชตก |
| ๓. |
" |
เพราะว่า เหตุว่า |
" |
เหตุโชตก หรือ
การณโชตก |
| ๔. |
" |
ด้วยว่า |
" |
ผลโชตก |
| จ |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่าุ |
ด้วย ควบบท |
เรียกว่า |
ปทสมุจฺจยตฺถ |
| ๒. |
" |
ด้วย ควบพากย์ |
" |
วากฺยสมุจฺจยตฺถ |
| วา |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่าุ |
หรือ หรือว่า ควบบท |
เรียกว่า |
ปทวิกปฺปตฺถ |
| ๒. |
" |
หรือ หรือว่า ควบพากย์ |
" |
วากฺยวิกปฺปตฺถ |
| วิย, อิว, ยถา, เสยฺยถา |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
ราวกะ, เพียงดัง, ฉันใด |
เรียกว่า |
อุปมาโชตก |
| ตถา, เอวํ |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
ฉันนั้น |
เรียกว่า |
อุปเมยฺยโชตก |
| น, โน, มา |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่าุ |
ไม่, อย่า ปฏิเสธเฉพาะศัพท์หรือบท |
เรียกว่า |
ปฏิเสธ |
| ๒. |
" |
หามิได้, อย่า ปฏิเสธทั้งประโยค |
" |
ปฏิเสธนตฺถ |
| ว, เอว |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
เทียว, นั่นเทียว |
เรียกว่า |
อวธารณ |
| กิร, ขลุ, สุทํ |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
ไ้ด้ิยินว่า |
เรียกว่า |
อนุสฺสวนตฺถ |
| เจ, ยทิ, สเจ, อถ, อปฺเปว นาม, ยนฺนูน |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
หากว่า, ผิว่า, ถ้าว่า, ชื่อแม้ไฉน กระไรหรอ |
เรียกว่า |
ปริกปฺปตฺถ |
| ปน, กึ, กถํ, กจฺจิ, นุ, นนุ, อุทาหุ, อาทู, เสยฺยถีทํ |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
ก็ (กิมงฺคํ ปน), หรือ, อะไร, อย่างไร,
แลหรือ,
หนอ,
มิใช่หรือ, หรือว่า,
อย่างไรนี้ |
เรียกว่า |
ปุจฺฉนตฺถ |
| อาม, อามนฺตา |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
เออ, ขอรับ |
เรียกว่า |
สมฺปฏิจฺฉนตฺถ |
| อิงฺฆ, ตคฺฆ, หนฺท |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
เชิญเถิด, เอาเถิด |
เรียกว่า |
อุยฺโยชนตฺถ |
| นุ, วต, สุ, โข, เว, หเว, โว |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
หนอ, สิ, แล, เว้ย, โว้ย อยู่ในคาถา |
เรียกว่า |
ปทปูรณ |
| |
|
อยู่นอกคาถา |
" |
วจนาลงฺการ |
| อญฺทตฺถุ, กามํ, กามญฺจ, กิญฺจาปิ |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
โดยแท้, แม้หน่อยหนึ่ง, แม้ก็จริง |
เรียกว่า |
อนุคฺคหตฺถ |
| จ, ปน, อโถ |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
อนึ่ง |
เรียกว่า |
สมฺปิณฺฑนตฺถ |
| อโห |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่าุ |
โอ ดีใจ |
เรียกว่า |
อจฺฉริยตฺถ |
| ๒. |
" |
โอ เสียใจ |
" |
สํเวคตฺถ |
| นีจํ, อุจฺจํ |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
ต่ำ, สูง |
เรียกว่า |
วิเสสน |
| ปจฺฉา |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
ในภายหลัง |
เรียกว่า |
กาลสตฺตมี |
| สทฺธึ, สห |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
แปลว่าุ |
กับ เข้ากับนาม |
เรียกว่า |
ทพฺพสมวาย |
| ๒. |
" |
กับ เข้ากับกิริยา |
" |
กิริยาสมวาย |
| ตถาปิ, อถโข |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
แม้ถึงอย่างนั้น, โดยที่แท้แล |
เรียกว่า |
อรุจิสูจนตฺถ |
| ปิ, อปิ |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
แม้, บ้าง |
เรียกว่า |
อเปกฺขตฺถ |
| วา, อถวา, อปิจ |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
อีกอย่างหนึ่ง |
เรียกว่า |
อปรนัย |
| จ ปน |
| |
|
|
|
|
| |
แปลว่าุ |
ก็แล (รวมถึงนิบาตที่แปลรวมกัน
แม้กลุ่มอื่น เช่น อถวา ปน เป็นต้น) |
เรียกว่า |
นิปาตสมุห |
| ชื่อสัมพันธ์พิเศษ |
| |
|
|
|
|
| ๑. |
ปุนปฺปุนํ |
บ่อยๆ |
เรียกว่า |
ปุนปฺปุนตฺถ |
| ๒. |
กึการณา |
เพราะเหตุอะไร |
" |
เหตุ |
| ๓. |
เอวํ |
อย่างนี้ |
" |
กิริยาวิเสสน |
| ๔. |
ยาว ก็ดี อญฺตร ก็ดี อยู่ตัวเดียว |
" |
กิริยาวิเสสน |
| ๕. |
ยทิทํ ก็ดี เสยฺยถีทํ ก็ดี |
" |
ทสฺสนนิบาต |
| ๖. |
ยญฺเจ เสยฺโย แปลรวมกัน |
" |
กิริยาวิเสสน |
| ๗. |
ยํ ใด ที่ไม่ใช่วิเสสนะ อยู่และแปลตัวเดียว |
" |
กิริยาปรามาส |
| ๘. |
ยสฺมา |
เหตุใด ที่ไม่ใช่วิเสสนะ |
" |
กิริยาปรามาส |
| ๙. |
หิ |
เหตุใด |
" |
กิริยาปรามาส |
| ๑๐. |
ตุ ปัจจัย |
เพื่ออัน |
" |
ตุมตฺถสมฺปทาน |
| ๑๑. |
นาม |
ชื่อว่า |
" |
สญฺาโชตก |
| ๑๒. |
ชื่อว่า |
ไม่มี นาม ศัพท์ เช่น ติสฺโส
ชื่อว่า
ติสฺสะ |
" |
สญฺาวิเสสน |
| ๑๓. |
ชื่อว่า |
บทอธิบายอยู่หน้าตัวมีในคาถา |
" |
สญฺา (สญฺี) |
| ๑๔. |
คือว่า |
บทอธิบายอยู่หลังตัวมีในคาถา |
" |
วิวริย (วิวรณ) |
| ๑๕. |
มญฺเ |
เห็นจะ |
" |
สํสยตฺถ |
| ๑๖. |
สาธุ |
ดังข้าพเจ้าขอโอกาส |
" |
อายาจนตฺถ |
| ๑๗. |
เตนหิ |
ถ้าอย่างนั้น |
" |
วิภตฺติปฏิรูปก |
| ๑๘. |
ว่าเป็น |
เช่น พฺราหฺมณํ ว่าเป็นพราหมณ์ |
" |
สมฺภาวน |
| ๑๙. |
คือ |
นามที่มีวิภัตติและวจนะเสมอกัน |
" |
วิเสสลาภี |
| ๒๐. |
คือ |
นามที่มีวิภัตติเสมอ แต่วจนะ
ไม่เสมอกัน |
" |
สรูป |
| ๒๑. |
วิเสสนต่างลิงค์ |
" |
วิเสสนลิงฺควิปลฺลาส |
| ๒๒. |
วิเสสนะต่างวจนะ |
" |
วิเสสนวจนวิปลฺลาส |
| ๒๓. |
วิเสสนะต่างทั้งลิงค์และวจนะ |
" |
วิเสสนลิงฺควจน-
วิปลฺลาส |
| ๒๔. |
อิติ าปนเหตุกํ มีอันให้รู้ว่า...ดังนี้เป็นเหตุ ฯ
อิติ ศัพท์ เรียกว่า สรูป ใน าปน-
าปนเหตุกํ เรียกว่า กิริยาวิเสสน (ในกิริยาหลัง) |
| ๒๕. |
สัมพันธ์ผสม วิภัตติใด แปลด้วยสำเนียงอายตนิบาต ของวิภัตติหมวดอื่น
เมื่อเวลาสัมพันธ์ ให้บอกชื่อหมวดวิภัตติไว้ข้างหน้า แล้วต่อด้วยสำเนียง
วิภัตติที่แปลไว้ข้างหลัง เช่น สุนเขหิ เถรํ ขาทาเปสฺสามิ (อ.เรา ยังสุนัข ท.
จักให้เคี้ยวกิน ซึ่งพระเถระ) สุนเขหิ ประกอบด้วย ตติยาวิภัตติ แต่แปลออก
สำเนียงอายตนิบาต เป็นทุติยาวิภัตติ) เรียกชื่อสัมพันธ์ว่า ตติยาการิตกมฺม เป็นต้น |
| จบหลักสัมพันธ์ สำหรับท่องจำเพียงเท่านี้ |
|
| หลักการสัมพันธ์ไทย |
| หมวดชื่อสัมพันธ์ |
| ๑. ปฐมาวิภัตติ |
| ๒. ทุติยาวิภัตติ |
| ๓. ตติยาวิภัตติ |
| ๔. จตุตถีวิภัตติ |
| ๕. ปัญจมีวิภัตติ |
| ๖. ฉัฏฐีวิภัตติ |
| ๗. สัตตมีวิภัตติ |
| ๘. นาม,คุณนาม,สัพพนาม |
| ๙. กิริยาคุมพากย์ |
| ๑๐. กิริยาในระหว่าง |
| ๑๑. อิติ ศัพท์ |
| ๑๒. นิบาตต่างๆ |
| ๑๓. ประธานพิเศษ |
| ๑๔. ชื่อสัมพันธ์พิเศษ |
| หมวดวิธีสัมพันธ์ |
| ๑. ความรู้พื้นฐาน |
| ๒. คำเชื่อมชื่อสัมพันธ์ |
| ๓. คำเชื่อมพิเศษ |
| ๔. เทคนิคการเขียน |
| ๕. การเดินสัมพันธ์ |
| หมวด ประโยคพิเศษ |
| ๑. ประโยคกิริยาปธานนัย |
| ๒. ตุ ปัจจัย เป็นประธาน |
| ๓. ตพฺพ ปัจจัย เป็นประธาน |
| ๔. สัตตมีวิภัตติ เป็นประธาน |
| ๕. เอวํ เป็นประธาน |
| ๖. อลํ เป็นประธาน |
| ๗. ตถา เป็นประธาน |
| ๘. สาธุ เป็นประธาน |
| ๙. ประโยค กิมงฺคํ ปน |
| ๑๐. ประโยค อาณาเปสิ |
| หมวดเบ็ดเตล็ด |
| ๑. วากฺยารมฺภ, วากฺยารมฺภโชตก |
| ๒. วิกติกตฺตา |
| ๓. วิกติกมฺม |
| ๔. กิริยาวิเสสนนาม |
| ๕. สมฺภาวน |
| ๖. อิตฺถมฺภูต |
| ๗. สห, สทฺธึ ศัพท์ |
| ๘. ภาวาทิสมฺพนฺธ |
| ๙. ฉฏีกมฺม |
| ๑๐. ฉฏีกรณ |
| ๑๑. เหตุ |
| ๑๒. นิทฺธารณ-นิทฺธารณีย |
| ๑๓. ประโยค อนาทร |
| ๑๔. ประโยค ลกฺขณ |
| ๑๕. อาธาร, ภินฺนาธาร |
| ๑๖. กาลสตฺตมี |
| ๑๗. นิมิตฺตสตฺตมี |
| ๑๘. สกฺกา, อลํ |
| ๑๙. กิริยาปรามาส |
| ๒๐. สญฺาวิเสสน |
| ๒๑. สญฺาโชตก |
| ๒๒. ปริกปฺปตฺถ |
| ๒๓. อนุคฺคหตฺถ, อรุจิสูจนตฺถ |
๒๔. อุปมาโชตก, อุปเมยฺยโชตก
ตปฺปาฏิกรณโชตก |
| ๒๕. จ ศัพท์ ควบ |
| ๒๖. วา ศัพท์ ควบ |
| ๒๗. อุยฺโยชนตฺถ |
| ๒๘. อจฺฉริยตฺถ, สํเวคตฺถ |
| ๒๙. วจนาลงฺการ, ปทปูรณ |
| ๓๐. กิริยาวิเสสนนิบาต |
| ๓๑. วิเสสนวิปลฺลาส |
| ๓๒. วิเสสลาภี |
| ๓๓. สรูป |
| ๓๔. มญฺเ ศัพท์ |
| ๓๕. อายาจนตฺถ |
| ๓๖. นิปาตสมุห |
| ๓๗. สัมพันธ์เข้าครึ่งศัพท์ |
| ๓๘. ปฏิเสธนตฺถ, ปฏิเสธ |
| ๓๙. สัมพันธ์หักวิภัตติ |
| หมวดกิริยาในระหว่าง |
| ๑. อนฺต, มาน ปัจจัย |
| ๒. ตูนาทิปัจจัย |
| ๒.๑ ปุพฺพกาลกิริยา |
| ๒.๒ สมานกาลกิริยา |
| ๒.๓ อปรกาลกิริยา |
| ๒.๔ เหตุกาลกิริยา |
| ๒.๕ ปริโยสานกาลกิริยา |
| ๒.๖ วิเสสน |
| ๒.๗ กิริยาวิเสสน |
| หมวด อิติ ศัพท์ |
| ๑. นิทสฺสน |
| ๒. เหตฺวตฺถ |
| ๓. ปการตฺถ |
| ๔. สมาปนฺน, ปริสมาปนฺน |
| ๕. อาทยตฺถ |
| ๖. สญฺาโชตก |
| ๗. อาการ |
| ๘. สรูป |
| ๙. แปลว่า คือ |
| หมวดคาถาและแก้อรรถ |
| การสัมพันธ์คาถา |
| ๑. ปัฐยาวัตร |
| ๒. อินทรวิเชียร |
| ๓. อุเปนทรวิเชียร |
| ๔. อินทรวงศ์ |
| ๕. วังสัฏฐะ |
| ๖. วสันตดิลก |
| การสัมพันธ์แก้อรรถ |
| ๑. อิติ ศัพท์ |
| ๒. วิวริย, วิวรณ |
| ๓. สญฺี, สญฺา |
| ๔. ประโยค ตสฺสตฺโถ |
| ๕. ประโยค อิทํ วุตฺตํ โหติ |
| ๖. ประโยค วินิจฉัย |
| ๗. ประโยค วิเคราะห์ |
| ๘. ประโยค อธิบาย |
|
